Stara Noc i Nowy Rok – Sylwester w Hiszpanii
Kończy się jeden rok, rozpoczyna kolejny. Czas zatacza krąg, powracając do styczniowych, wydłużających się dni. Świat hiszpańskojęzyczny ostatnią noc roku nazywa starą (Nochevieja). Stara noc ustępuje miejsca nowemu dniu, z którym związane są nadzieje na szczęście i powodzenie. Znajduje to wyraz w zwyczajach panujących w całym hiszpańskojęzycznym świecie.
Co roku, na Puerta del Sol w Madrycie, zbierają się tłumy ludzi skupiające swoją uwagę na wieży zegarowej dawnego budynku Poczty Królewskiej. Właśnie tam ma miejsce najbardziej popularne wydarzenie noworoczne w Hiszpanii. O północy zegar bije 12 razy. Podczas każdego uderzenia, w każdym hiszpańskim domu (państwowa telewizja prowadzi transmisję od 1962 r.), każdy człowiek je jedno winogrono symbolizujące miesiące starego roku. W 2019 r. na Puerta del Sol mogło zmieścić się ok. 17 500 ludzi, jednakże ze względu na epidemię i wprowadzone obostrzenia w tym roku (2021) ograniczono liczbę uczestników do 7000 (o ok. 60%).
Koniec roku jest wydarzeniem nadzwyczajnym. Coś się kończy, coś się zaczyna. Ludzie w związku z tym praktykują różne rytuały mające zapewnić im oddzielenie się od starego świata i przyciągnięcie szczęścia w nowym. Jednym z nich jest otwieranie okien, innym pisanie na kartce rzeczy złych (te, które chcielibyśmy wyrzucić) i życzeń na nowy rok. Jeszcze innym natomiast wymiatanie z domu kurzy przez otwarte drzwi. Kolumbijczycy natomiast palą kukłę symbolizującą stary rok.
Do ciekawszych zwyczajów należy zakładanie kolorowej bielizny w noworoczna noc. W Hiszpanii króluje kolor czerwony, mający symbolizować szczęście, pasję, miłość i przychylność losu. W średniowieczu kolor ten był zakazany przez kościół, który uważał go za grzeszny i rozbudzający różne niepożądane żądze, dlatego w miarę upływu czasu zaczęto z niego korzystać w ukryciu, w postaci bielizny. Współcześnie może to być tylko czerwony element ubioru (opaska, bransoletka), który zakłada się na chwilę przed wybiciem dwunastu dzwonów.
Co ciekawe, w innych hiszpańskojęzycznych krajach ta tradycja została zmodyfikowana. W Argentynie kolor bielizny powinien być różowy. W Kolumbii i Peru ludzie wierzą, że żółty kolor bielizny symbolizuje słońce, szczęście i wieczność. Ponadto należy nosić ją na odwrót. Z kolei w Meksyku żółta bielizna ma przyciągać złoto i pieniądze.
Nie tylko kolor bielizny ma znaczenie. Podczas sylwestrowej kolacji można także zapalić różnokolorowe świeczki. Zielona ma przywołać szczęście i dostatek, czerwona miłość, zaś złota pieniądze.
Swoje rytuały mogą przeprowadzić także podróżnicy. W Hiszpanii, aby przynieść sobie szczęście w tym zakresie wystarczy postawić walizkę za drzwiami domu i mieć na stole paszport podczas kolacji. Nieco ciężej jest w Kolumbii i Argentynie, gdzie, aby przywołać podróże w Nowym Roku należy obejść z walizką całą dzielnicę.
Zdecydowanie najbardziej rozpowszechnionymi zwyczajami i przesądami są te, odnoszące się do pieniędzy. Oprócz żółtej bielizny można wsadzić sobie do prawego buta (Hiszpanie nie zdejmują butów w domu) kilka monet, które będą tam się znajdować podczas kolacji. Innym sposobem może być umycie sobie rąk szampanem z cukrem.
Do bardziej ekscentrycznych możemy zaliczyć peruwiańską wróżbę. W ostatnią noc roku pod materac lub łóżko kładzie się jajko, które powinno się rozbić. Rano, w kształcie uformowanym przez biało i żółtko dopatruje się wróżby na przyszły rok. Natomiast w Chile niektórzy mają w zwyczaju odwiedzać swoich zmarłych na cmentarz w towarzystwie tradycyjnej muzyki i świeczek.
Oczywiście przedstawione przeze mnie tradycje są zaledwie kroplą w morzu lokalnych zwyczajów i przesądów. Zgodnie z popularnym powiedzeniem „co kraj to obyczaj”, nie ma jednego, spójnego systemu działań czy wierzeń. Działania podejmowane przez ludzi w ostatnią noc roku są niezwykle ciekawe z antropologicznego i kulturowego punktu widzenia i poddawane ciągłym badaniom. Ich zaskakująca forma, różnorodność i symbolika mogą wprawić w zdziwienie wiele osób, zaznajomionych jedynie ze swoim własnym obyczajem.
Mnie pozostaje jedynie życzyć wszystkim, w myśl popularnej piosenki) Pomyślnego Nowego Roku i Szczęścia (Próspero Año Nuevo y Felicidad) w 2022 r!
Krzysztof Włodarkiewicz