Día de la Hispanidad – Dzień Hiszpańskości
W czwartek, 11 października 1492, trzy małe statki kołysały się na nieznanych sobie wodach Oceanu, który dzisiaj znamy jako Atlantycki. Zapadał zmrok. Mijał 36 dzień od kiedy Krzysztof Kolumb wraz z marynarzami opuścili bezpieczny port na La Gomerze[1] i udali się w wyprawę na zachód. W pewnym momencie admirałowi zdawało się, że ujrzał na horyzoncie światło, które raz pojawiło się, raz znikało. Wezwał więc jednego z członków załogi, który potwierdził to, co zobaczył kapitan. Po północy, 12 października 1492, marynarz Rodrigo de Triana ujrzał ląd[2], na który odkrywcy zeszli o świcie. Hiszpanie odkryli Amerykę i wzięli ją w posiadanie, otwierając nowy rozdział w historii tego kontynentu i całego świata.
400 lat później młode, latynoamerykańskie państwa, które niecałe kilka dziesięcioleci wcześniej wyzwoliły się spod hiszpańskiej dominacji dalej szukały swojej tożsamości. Postkolonialne różnice społeczne wynikające z 3 stuleci segregacji rasowej objawiały się na wielu poziomach życia. W końcu społeczeństwa składały się z kilku nierównych sobie grup społecznych i rasowych, które należało zintegrować, znajdując dla nich punkt wspólny. Punktem tym okazała się postać Krzysztofa Kolumba, którego odkrycie stało się kamieniem węgielnym dla zintegrowanej tożsamości ludów Ameryki.
W 1892 r. opublikowano wiele książek i artykułów na temat Kolumba. Postawiono także niejeden pomnik. Dużą rolę w tych wydarzeniach odegrały mniejszości hiszpańska oraz włoska, których to wspólnoty narodowe trawił niekończący się spór o pochodzenie Kolumba[3]. 12 października tegoż roku w wielu państwach Ameryki Łacińskiej przystąpiono do hucznych obchodów.
W Meksyku dzień ten został ogłoszony świętem narodowym kilkanaście dni wcześniej, natomiast w innych państwach miały one charakter spontaniczny. W Argentynie spontanicznym uroczystościom często przewodziły grupy mniejszości włoskiej. W Buenos Aires miała miejsce parada ze sztandarami i pochodniami, w której uczestniczyły tysiące ludzi. Na oficjalne uznanie święta należało jednak jeszcze poczekać.
Rangę święta do poziomu iberoamerykańskiego podniósł w 1913 r. prezes Unii Iberoamerykańskiej[4] Faustino Rodríguez-San Pedro Díaz-Argüelles, który zaproponował, aby 12 października był wspólnym dla wszystkich hispanistycznych krajów świętem, które nazywać się miało Świętem Rasy, dwa lata później zamienionym na Dzień Rasy.
Głębsza refleksja na temat nazwy, która nieuchronnie przywodziła na myśl rasistowskie skojarzenia, przyszła pod koniec XX w., chociaż już w 1928 r. hiszpański kapłan Zacarías de Vizcarra na łamach argentyńskiego czasopisma „Criterio” proponował, aby zastąpić ją Día de la Hispanidad (Dzień Hiszpańskości[5]). W realiach początków XX w. nie był to jeszcze rozpowszechniony termin, więc postulat został odrzucony. Pomimo to w 1935 r., w Madrycie odbyły się obchody pod tym hasłem.
W Hiszpanii pierwsze oficjalne obchody „Dnia Hiszpańskości” jako święta narodowego odbyły się w 1958 r., zaś w 1982 r. przyjęto nazwę Fiesta Nacional de España y Día de la Hispanidad (Święto Narodowe Hiszpanii i Dzień Hiszpańskości), pod którą znane jest do dzisiaj.
W Ameryce pod koniec XX wieku zaczęto zastanawiać się poważnie nad konotacją słowa „rasa” i prowadzono debaty na temat istoty i wymowy odkrycia Kolumba. Wnioski były różne. Najczęściej przyjmowane interpretacje święta mówiły m.in o „Spotkaniu światów”, „Różnicach kulturowych”, „Spotkaniu kultur”. Pojawiła się tendencja do zastępowania słowa „rasa” innymi, uznanymi za bardziej odpowiednie dla upamiętnienia wiekopomnych wydarzeń sprzed 5 wieków. Oto one:
Argentyna- Dzień Amerykańskiej Różnorodności Kulturowej (Día de la Diversidad Cultural Americana)
Belize- Dzień Panamerykański (Día Panamericano – Pan-American Day)
Boliwia- Dzień dekolonizacji w Wielonarodowym Państwie Boliwii (Día de la Descolonización en el Estado Plurinacional de Bolivia)
Chile- Dzień Odkrycia Dwóch Światów (Día del Descubrimiento de Dos Mundos)
Kolumbia- Dzień Różnorodności (Día de la Diversidad)
Kostaryka- Dzień Kultur (Día de las Culturas)
Ekwador- Dzień Międzykulturowości i Wielonardowości z włączeniem i sprawiefliwością (Día de la Interculturalidad y Plurinacionalidad con inclusión y justicia)
Stany Zjednoczone- Dzień Kolumba- (Día de Colón -Columbus Day)
Gwatemala, Nikaragua, Wenezuela- Dzień Godności i Oporu Tubylczego, Czarnych oraz Ludowego (Día de la Dignidad y Resistencia Indígena, Negra y Popular)
Republica Dominikana- Dzień Tożsamości i Różnorodności Kulturowej (Día de la Identidad y Diversidad Cultural)
Peru- Dzień Rdzennych Ludów y Dialogu Międzykulturowego (Día de los Pueblos Originarios y del Diálogo Intercultural)
Meksyki- Dzień Multikulturowego Narodu (Día de la Nación Pluricultural)
Honduras- Dzień Rasy (Día de la Raza)
Urugwaj- Dzień Różnorodności Kulturowej (Día de la Diversidad Cultural)
Jak więc widać 12 października jest dla narodów Latynoamerykańskich okazją do podkreślenia swojego multikulturowego charakteru i integracji różnych grup ludności. Hiszpanie natomiast mają swoje święto narodowe, którego podstawą jest założenie, że odkrycie Kolumba dało początek potęgi Hiszpanii i budowie wspólnej tożsamości rozmaitych królestw składających się na monarchię królów Katolickich. Główną atrakcją tego dnia są patriotyczne festyny oraz parada wojskowa, którą odbiera król.
Bibliografia:
- K. Kolumb, Pisma, str.37-39, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1970
- Colón H., Dzieje żywota i znamienitych spraw admirała don Krzysztofa Kolumba, str. Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, str. 118-126, 1965
- https://es.euronews.com/2018/10/12/como-celebra-america-latina-el-12-de-octubre
- https://colombia.as.com/colombia/2021/10/11/actualidad/1633973953_996882.html
- https://www.filosofia.org/ave/001/a216.htm
- https://santafe.conicet.gov.ar/del-dia-de-la-raza-al-dia-del-respeto-a-la-diversidad-cultural/
- https://www.gob.mx/siap/es/articulos/dia-de-la-raza-y-el-nuevo-mundo?idiom=es
- https://www.cndh.org.mx/noticia/dia-de-la-resistencia-indigena-dia-de-la-raza-encuentro-de-dos-culturas
- https://descubrirlahistoria.es/2014/10/la-historia-del-dia-de-la-hispanidad/
- https://www.antena3.com/noticias/cultura/dia-hispanidad-2020-que-celebra-octubre_202010115f83dc1f7c72380001cd55f9.html
[1] La Gomera- jedna z 7 Wysp Kanaryjskich.
[2] Lądem tym była wyspa
[3] Do dziś nie wiadomo na pewno skąd pochodził Kolumb. Najbardziej prawdopodobna teoria wskazuje na Genuę jako miejsce jego pochodzenia.
[4] Unia Iberoamerykańska
[5] Jest to dosyć niefortunne tłumaczenie ze względu na krzywdzącą dla państw Latynoamerykańskich konotację. Chodzi o raczej o wspólnotę kultury i języka, która wykształciła się w tych państwach w okresie kolonialnym, a która swoje korzenie wywodzi z Hiszpanii.
Poprzedni